ด้วยขนาดเล็กและเบามากๆ เพียงการเห็นอิเล็กตรอนยังเป็นเรื่องยากสำหรับนักวิทยาศาสตร์ในปัจจุบัน หากลองจินตนาการถึงอิเล็กตรอนตัวน้อยท่องเที่ยวด้วยความเร็วใกล้ความเร็วแสงท่ามกลางหมู่เพื่อนหลายล้านตัวในกลุ่มก้อนอิเล็กตรอนในเครื่องกำเนิดแสงซินโครตรอน เพียงการวิ่งชนกับโมเลกุลของแก๊สก็สามารถทำให้อิเล็กตรอนตัวน้อยหายไปจากกลุ่มเพื่อนๆ ของมันได้ การควบคุมความเสถียรของกลุ่มอิเล็กตรอนตัวน้อยเหล่านี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับการให้กำเนิดแสงซินโครตรอนที่มีคุณภาพสำหรับใช้ในงานวิจัย เราต้องอาศัยระบบวัดและควบคุมตำแหน่งของลำอิเล็กตรอนที่มีความแม่นยำสูงมากๆ ที่จะสามารถทราบการเปลี่ยนแปลงตำแหน่งของลำอิเล็กตรอนได้ถึงระดับหนึ่งในล้านของเมตร (ไมครอน)

เหตุการณ์หนึ่งที่แสดงให้เห็นว่าระบบดังกล่าวแม่นยำสูงมากคือเหตุแผ่นดินไหวขนาด 6.4 ที่มีจุดศูนย์กลางที่ประเทศลาว เมื่อวันที่ 21 พฤศจิกายน 2562 เวลาประมาณ 6:50 น. ซึ่งอยู่ห่างจากเครื่องกำเนิดแสงซินโครตรอนที่ตั้งอยู่ในจังหวัดนครราชสีมาประมาณ 600 กิโลเมตร ด้วยระยะห่างดังกล่าวสำหรับคนทั่วไปอาจไม่รู้สึกถึงการสั่นไหวได้ แต่ความสามารถของระบบวัดตำแหน่งอิเล็กตรอนทำให้สังเกตเห็นการสั่นของลำอิเล็กตรอนได้อย่างชัดเจนในช่วงเวลาประมาณ 3-4 นาทีหลังเกิดแผ่นดินไหวที่ศูนย์กลาง เหตุการณ์นี้จึงแสดงให้เห็นถึงความแม่นยำในการวัดและควบคุมลำอิเล็กตรอนในเครื่องกำเนิดแสงซินโครตรอนได้เป็นอย่างดี

 

บทความโดย ดร.ฐาปกรณ์ ภู่ลำพงษ์ นักฟิสิกส์เครื่องเร่งอนุภาค